ورزش مدارس در کما

در عصر کنونی که زندگی ماشینی تحرک و پویایی افراد جامعه را به حداقل ممکن رسانده است، تربیت بدنی و ورزش می‎تواند عامل موثری در ایجاد سلامتی و نشاط در جامعه باشد.

به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، اثرات مثبت ورزش تا جایی است که عده‎ای حیات سالم در عصر حاضر را بدون ورزش امکان‎پذیر نمی‎دانند و معتقدند ورزش باید از دوران کودکی در افراد نهادینه شود.

بنابراین توجه به ورزش مدارس که زیربنای ورزش در بزرگسالی محسوب می‎شود، از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است. از منظر اجتماعی نیز تربیت بدنی و ورزش، یک رویکرد اجتماعی خاص است که با توسعه و گسترش آن در جامعه، روابط اجتماعی افراد مستحکم‎تر و سلامت جسم و روح و شادابی آنها  تضمین می‌شود. روابط اجتماعی و تربیت‎بدنی و ورزش بر یکدیگر اثر متقابل دارند و در تامین بهداشت روانی همه اقشار جامعه علی‎الخصوص - کودکان و نوجوانان- نقش به سزایی دارند.

موفقیت‎ها و شایستگی‎های تحصیلی نیز در صورت داشتن جسم و روان سالم، سریع‎تر و آسان‎تر به دست می‎آیند و اگر در پروراندن هر کدام از آنها قصوری صورت پذیرد، خلاف مقصود خواهد بود.

از سویی کارشناسان بر این باور هستند «خانواده، مدرسه و جامعه»  سه عامل مهم در بروز و ظهور بیماری‎های روانی محسوب می‎شوند که مسلما حل این مشکلات هم در بطن همین نهادها نهفته است. در نتیجه در هر برنامه و طرح مربوط به «توسعه بهداشت روانی و سلامت افراد» باید هر سه عامل فوق مورد توجه قرار گیرند. محیط روانی انسان شامل تمام عواملی است که روی رفتار فرد اثر می‎گذارند.

هر قدر دانش‎آموزان از این رفتارها و آشفتگی‎های ذهنی دورتر باشند، در یادگیری دروس موفق‎تر و با انگیزه‎تر عملی می‎کنند. یکی از علمی‎ترین و موثرترین راهکارهای غلبه بر آشفتگی ذهنی و رسیدن به آرامش فکری پایدار، «ورزش و انجام حرکات ورزشی روزانه مناسب و مستمر» است.

ورزش در مدارس علاوه بر ایجاد شادابی و نشاط، باعث بالا رفتن توان جسمی و ذهنی کودک می‎شود و در نتیجه باعث افزایش اعتماد به نفس، روحیه انتقادپذیری و مقابله با مشکلات و مسائل روزمره می‎شود.

ورزش مدارس در سایر کشورهای دنیا

در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا و حتی کشورهای در حال توسعه، ورزش در مدارس این کشورها، تنها عامل کنترل درونی و بالابردن توان جسمی و روانی دانش‎آموزان نیست، بلکه زیربنای ورزشی قهرمانی نیز محسوب می‎شود. به همین منظور فرآیند «استعدادیابی» و برگزاری «لیگ‎های منظم و مسابقات فصلی» دو فاکتور اصلی و اساسی در سیاست‎گذاری‎های کلان ورزش در مدارس این کشورها به حساب می‎آیند.

در واقع سیاستگذاران ورزش در کشورهای پیشرفته با جدی گرفتن مقوله ورزش-  به ویژه در مدارس- در وهله اول مانع کژتابی‎های ذهنی و جسمی دانش‎آموزان می‎شوند و همانطور که اشاره شد، از عامل جذاب و موثر ورزش، در کسب موفقیت‎های علمی توسط دانش‎آموزان و ایجاد مدرسه سرزنده و پویا بهره می‎جویند و در وهله دوم ورزش قهرمانی را مدنظر قرار می‎دهند و با انجام تست‌های مختلف، برگزاری مسابقات فصلی منظم و اجرای فرآیند علمی استعدادیابی، قهرمانان فردا را از میان دانش‎آموزان امروز انتخاب می‎کنند و با برنامه‎ریزی‎های بلندمدت، سعی در کسب یا حفظ جایگاه‎های ارزشمند ورزشی در رقابت‎های جهانی و المپیک دارند.

سنگ بنای ورزش در مدارس ایران

 در کشور ما نیز نخستین سند معتبر در خصوص توجه به تربیت بدنی در مدارس، به قانون اساسی فرهنگ کشور مربوط می‎شود که مصوب سال 1290 است و در آن بر ضرورت تربیت‎بدنی در کنار تربیت علمی و اخلاقی تاکید شده است.

با گذشت زمان و مشخص شدن تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم تربیت بدنی در رشد ابعاد جسمانی، اجتماعی، عاطفی و روانی دانش‎آموزان، گرایش به تقویت بنیان‎های تربیت‎بدنی در مدارس افزایش یافت تا اینکه در سال 1306 بر اساس قانون مصوب مجلس شورای ملی درس تربیت‎بدنی و ورزش به مدت یک ساعت در هر روز در برنامه آموزشی دوره‎های تحصیلی منظور شد ولی به دلیل کمبود نیروی انسانی متخصص این مقدار به دو ساعت در هفته کاهش یافت.

بعدها در سال تحصیلی 35- 1334 اداره کل تربیت‎بدنی وزارت آموزش و پرورش به عنوان نهاد اصلی برنامه‎ریزی و نظارت بر تربیت‎بدنی مدارس تاسیس شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز گروه درسی تربیت‎بدنی فعال شد و راهنمای برنامه درسی تربیت‎بدنی در دوره ابتدایی در سال 1384 به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید. (رشد آموزش متوسطه)

اما متاسفانه عدم هماهنگی بین تولیت‎های مختلف ورزش در کشور، باعث شده با وجود استعدادهای بی‎شمار ورزشی در بین دانش‎آموزان، مسئولان ورزش کشور نگاه مهربانانه‎تری به مقوله ورزش قهرمانی داشته باشند تا ورزش مدارس! جالب اینکه این بزرگواران بدون ایجاد بستر مناسب و لازم در پرورش استعدادهای ورزشی و جدی گرفتن مقوله ورزش در مدارس، همه ساله از صید مدال‎های رنگارنگ المپیک سخن به میان می‎آوردند که کمتر هم به این مقصود می‎رسند! در صورتی که برنامه‎ریزی و قهرمان‎پروری باید از سنین کودکی آغاز شود و با ایجاد پایگاه‎های استعدادیابی، نسل جوان و جویای نام را هدایت کرده، آنها را در مسیری که احتمال موفقیت آنها بیشتر است، حرکت داد.

هر چند در سال‎های اخیر با استخدام چند هزار معلم ورزش علی‎الخصوص در مدارس ابتدایی گام‎هایی در توسعه ورزش برداشته شد ولی باید بپذیریم پیشرفت ورزشی - که بی‎شک در سلامت روان جامعه و کسب موفقیت‎های علمی هم تاثیر به سزایی دارد -  با استخدام چند هزار معلم ورزش محقق نمی‎شود و به عبارتی شرط لازم است ولی کافی نیست.

کاش به جای اضافه کردن یک ساعت درس تربیت‎بدنی به صورت تئوری، در بخش استعدادیابی سرمایه‎گذاری می‎شد و دانش‌آموزان با توجه به استعدادشان، رشته هماهنگ با فیزیک جسمی و بدنی خود انتخاب می‎کردند.

از مهمترین جنبه‌های استعداد‌یابی ورزشی، به کارگیری مربیان کارآمد و با دانش از سنین مدرسه است. متاسفانه در آموزش و پرورش مجرب‌ترین و بهترین مربیان که باید در سطوح پایه استفاده شوند، در دبیرستان‎ها به کار گرفته می‎شوند و حتی در آموزش و پرورش طرحی وجود داشت که قرار بود مربی ورزش از سال‎های اول، دوم و سوم ابتدایی حذف شود که مورد اعتراض کارشناسان قرار گرفت و فعلا اجرای این طرح منتفی شده است.

جالب است که بدانید در تمامی مدل‎ها و الگوهای استعدادیابی زمان و یا سن افراد مستعد باید بین شش تا 18 سال باشد که عملا نشان می‎دهد دوران تحصیل بهترین سن و یا به عبارت علمی‎تر «تنها سن استعدادیابی در جوانان» است.

از سوی دیگر تکامل و شکل‎گیری انجام حرکات ورزشی صحیح یک ورزشکار از سنین کودکی آغاز می‌شود و اگر کسی در سنین پایه شیوه صحیح انجام یک حرکت ورزشی را نیاموزد در بزرگسالی تغییر این رفتار ناممکن و یا بسیار دشوار خواهد بود. اما در مدارس ما در سنین پایه عملا موقعیت استعداد‌یابی صحیح و آموزش اصول اولیه حرکات درست وجود ندارد. حتی در خارج از آموزش و پروش هم به علت عدم درآمدزایی کافی در این سطح مربیان رغبت لازم برای کار در سنین پایه از خود نشان نمی‎دهند و همگی در سطوح بالاتر که از نظر در‌آمدی و سطح افتخارات به صرفه‎تر است مشغول فعالیت هستند.

علی‎ایحال به نظر می‎رسد تصمیم‎گیری در مورد ورزش مدارس هم به صورت جزیره‎ای است و انسجام و هماهنگی مسئولان به چشم نمی‎خورد، چرا که هر از گاهی بخشنامه‎هایی صادر می‎شوند که در عمل حتی در همان سال اول نیز به طور کامل اجرا نمی‎شوند و در سال‎های بعد به طور کلی فراموش می‎شوند.

اجباری شدن ورزش صبحگاهی 14 دقیقه در صبح، طناب‎زنی در پایه دوم، آموزش شنا در پایه سوم و آموزش ژیمناستیک در پایه چهارم و ... از جمله بخشنامه‎های سال‎های اخیر بودند که در عمل (لااقل در بسیاری از شهرها) به مرحله اجرا در نیامدند ولی وزارت آموزش و پرورش مانور زیادی‎روی آنها داد.

نهادینه کردن ورزش با اجباری شدن ورزش تفاوت دارد و بهتر است مسئولان طرح‎هایی را مطرح کنند که دانش‌آموزان با طیب خاطر و بدون دغدغه از آنها استقبال کنند. کمبود امکانات و وسایل ورزشی و نبود سالن‎های ورزشی از دیگر مشکلات بسیاری از مدارس کشور است که اجرای برخی طرح را عملا غیرممکن می‎سازند.

برگزاری لیگ‎های ورزشی در آموزش و پرورش

 از دیگر مولفه‎های تاثیرگذار در شناسایی استعدادها به روش غیرسیستماتیک و بالا رفتن روحیه شادابی و نشاط در بین دانش‌آموزان برگزاری لیگ‎های منظم شهرستانی، استانی و ملی است.

امروزه بسیاری از ادارات نظیر نیروی‎های نظامی و انتظامی، کمیته امداد، بنیاد شهید، بنیاد بیماری‎های خاص، اداره آب و فاضلاب، انجمن پرستاران کشور و ... نسبت به برگزاری مسابقات متمرکز کشوری اقدام می‎کنند. اما در وزارت عریض و طویل آموزش و پرورش با بیش از یک میلیون معلم و چند 10 میلیون دانش آموز دریغ از یک لیگ ساده و معمولی!

شاید در وهله اول برگزاری چند لیگ منظم دانش‎آموزی در سطح ملی کمی هزینه‎بردار به نظر برسد ولی برگزاری لیگ‎های استانی و شهرستانی در صورت حمایت مسئولان و بخش خصوصی با کمترین هزینه قابل اجرا خواهد بود، حتی در سال‎های اول می‎توان این لیگ‎ها را به صورت متمرکز و در سال‎های بعد به صورت رفت و برگشت اجرا کرد.

در حال حاضر فقط مسابقات آموزشگاهی بین دانش‎آموزان برگزار می‎شود که با توجه به برگزاری این مسابقات در ساعات درسی، بدون تماشاگر و در پشت درب‎های بسته برگزار می‎شود و بالتبع تاثیری در بالا بردن روحیه نشاط در سایر دانش آموزان نخواهد داشت.

امید است مسئولان نظام سلامت و آموزش کشور، ورزش در مدارس را به عنوان یک واحد درسی صرف در نظر نگیرند و با برنامه‌ریزی منسجم و استفاده از تمام ظرفیت‎های موجود زمینه استفاده علمی و اجتماعی از این مقوله تاثیرگذار را فراهم کنند تا علاوه بر دستیابی به اهداف کوتاه مدت ورزش نظیر شادابی و سلامت جسم و روان، اهداف بلندمدت نظیر موفقیت در ورزش قهرمانی نیز حاصل شود.

به امید آن روز